PRAWO AUTORSKIE
1.Definicja
Prawo autorskie – dyscyplina prawa cywilnego, zespół norm prawnych wchodzących w skład prawa własności intelektualnej, a także ogół praw przysługujących autorowi
utworu (lub innemu uprawnionemu podmiotowi) upoważniających go do
decydowania o eksploatacji utworu i czerpaniu z niej korzyści
finansowych.
Zgodnie z ustawą, przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw
działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w
jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu
wyrażenia (utwór).
Prawo autorskie działa automatycznie – ochrona praw autorskich
rozpoczyna się z chwilą ustalenia utworu, bez konieczności spełnienia
jakichkolwiek formalności przez jego twórcę. Utwór nie musi przy tym być
skończony. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
- wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi
(literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy
komputerowe),
- plastyczne,
- fotograficzne,
2. Utwór
Utwór – przedmiot prawa autorskiego, wynik działalności twórczej człowieka posiadający indywidualny charakter, ustalony przez jego twórcę lub współtwórców w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
3. Rodzaje licencji:
-
Freeware – licencja oprogramowania umożliwiająca darmowe rozprowadzanie aplikacji bez ujawnienia kodu źródłowego.
Czasami licencja freeware zawiera dodatkowe ograniczenia (np. część
freeware jest całkowicie darmowa jedynie do użytku domowego).
-
Domena publiczna (ang.
public domain)
– w najwęższym znaczeniu jest to twórczość, z której można korzystać
bez ograniczeń wynikających z uprawnień, które mają posiadacze autorskich praw majątkowych,
gdyż prawa te wygasły lub twórczość ta nigdy nie była lub nie jest
przedmiotem prawa autorskiego. Pojęcie to wywodzi się z angielskiego
systemu
common law
i początkowo oznaczało grunty należące do państwa, które zostały
udostępnione do bezpłatnego użytku publicznego, co później zostało
rozciągnięte na własność intelektualną,
która z różnych względów nie jest objęta ochroną prawa autorskiego i
może w związku z tym być wykorzystywana bezpłatnie przez każdego.
-
Shareware – rodzaj licencji programu komputerowego,
który jest rozpowszechniany bez opłat z pewnymi ograniczeniami lub z
niewielkimi opłatami do wypróbowania przez użytkowników w określonym
czasie. Czasami po określonej liczbie dni (wersja trial) lub po określonej liczbie uruchomień
za taki program trzeba zapłacić lub zrezygnować z korzystania z niego,
odinstalowując go. Niektóre programy po skończeniu okresu próbnego same
się usuwają w czasie pracy. - trial
-
Wersja demonstracyjna, demoware, demo, wersja pokazowa, próbna zwykle komercyjnego programu komputerowego.
Zazwyczaj jest to wersja o ograniczonej funkcjonalności w stosunku do
wersji pełnej lub wersja pełna o ograniczonej czasowo możliwości
wykorzystania. W przypadku gier komputerowych
jest to zwykle jeden poziom z finalnej produkcji. Firma Novell
specjalizująca się w oprogramowaniu sieciowym, umożliwiającym dostęp do
serwera setkom klientów jako demo udostępnia oprogramowanie
umożliwiające dostęp 2 klientów. Wersje demo są dołączane do czasopism
tematycznych, dostępne są także w Internecie zwłaszcza na stronach
producenta oprogramowania. Bywają także dema wysyłane na podany adres po
zamówieniu złożonym elektronicznie przy czym zamawiający pokrywa koszt
przesyłki oraz koszt nagrania i nośników. Niektóre firmy jako demo
traktują starsze, pełne wersje swojego oprogramowania. Dzieje się tak,
gdy w nowszej wersji uzyskano znaczną poprawę funkcjonalności lub gdy
system operacyjny starszego oprogramowania stracił na znaczeniu.
-
Adware – rodzaj (i typ) licencji oprogramowania. Adware jest oprogramowaniem rozpowszechnianym za darmo, ale zawierającym funkcję wyświetlającą reklamy.
-
Postcardware (lub Cardware) - rodzaj licencji oprogramowania wywodzący się od Freeware i Shareware. Używany przez autorów, którzy udostępniają swoje programy za darmo: w zamian za to oczekują, że użytkownik przyśle im kartkę pocztową
(najczęściej z miejscowości, w której mieszka). Wymóg ten bywa mniej
lub bardziej kategoryczny w zależności od konkretnej licencji. Niektóre
uzależniają od tego legalność używania programu, inne pozostawiają to
dobrej woli użytkownika jako sposób na wyrażenie wdzięczności autorowi.
Istnieje też wersja emailware wymagająca przysłania emaila.
- GNU
4. Odpowiedzialność karna:
- włamywanie się do komputera
grzywna albo pozbawienie wolności na okres od dwóch lat
- podrzucanie wirusa
pozbawienie wolności do 3 lat
- piractwo komputerowe
do 5 lat pozbawienia wolności
5. Dozwolony użytek prywatny
Autorskie prawa majątkowe ograniczają naszą swobodę korzystania z utworu. Na szczęście w prawie autorskim znajdują się przepisy pozwalające na korzystanie z utworów na różne sposoby bez konieczności uzyskiwania zgody uprawnionych osób (właścicieli praw majątkowych), choć obwarowane jest to szeregiem ograniczeń. Te swobody użytkowników nazywamy dozwolonym użytkiem. Uzyskujemy je bez względu na wolę uprawnionych, ponieważ takie ograniczenie monopolu autorskiego zapisane jest bezpośrednio w ustawie. Dozwolony użytek dzieli się na dozwolony użytek prywatny i publiczny.
6. Zasady korzystania z cudzych materiałów.
Wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji:
1. Już rozpowszechnione:
a. sprawozdania o aktualnych wydarzeniach,
b. aktualne artykuły i wypowiedzi na tematy polityczne, gospodarcze i społeczne,
c. aktualne zdjęcia reporterskie,
2. Krótkie wyciągi ze sprawozdań, artykułów i wypowiedzi, o których mowa w pkt. 1 lit. a/ i b/,
3. Przeglądy publikacji i utworów rozpowszechnionych,
4. Mowy wygłoszone na publicznych zebraniach i rozprawach ; nie upoważnia to jednak do publikacji
zbiorów mów jednej osoby
5. Krótkie streszczenia rozpowszechnianych utworów."
Nie dozwolone jest :
1. Zamieszczenie (na własnej witrynie) cudzego tekstu i podpisanie go własnym nazwiskiem -
najbardziej prymitywny plagiat, ale wcale nie wyjątkowy.
2. Zamieszczenie cudzego tekstu bez podania autora.
3. Wplatanie do własnych tekstów twórczych fragmentów cudzych tekstów jako własnych. Takie
fragmenty mogą się znaleźć w naszym tekście, ale ujęte w cudzysłów oraz właściwie opisane (autor,
źródło fragmentu, jeśli jest to strona internetowa - wraz z podaniem linka).
4. Przywłaszczanie sobie cudzych skryptów czy appletów.
5. Przywłaszczanie (elementów) grafiki stworzonej dla innej witryny.
6. Przeróbka i łączenie cudzych utworów (tekstów) bez zgody i wiedzy autora. Jest to złamanie prawa
autora do integralności jego utworu (ustawa mówi o nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego
rzetelnym wykorzystaniu).
7. Przywłaszczanie sobie cudzych rozwiązań technicznych i webmasterskich w organizacji innego
serwisu, sposobu jego funkcjonowania, interface'u, newslettera itd. Przy takich zapożyczeniach
minimum będzie wspomnienie w jakimś opisie strony lub twórców strony o źródle inspiracji lub
wzorze na którym (częściowo) opierają się rozwiązania danej witryny internetowej.
8. Zamieszczenie cudzego tekstu bez zgody autora (licencji autorskoprawnej). Nie czynimy zadość
prawu autorskiemu oraz dobrym obyczajom, jeśli cudzy tekst kopiujemy na swoją witrynę bez
zgody autora, lecz ze szczegółowym opisem autora i źródła. Autor może nie chcieć publikacji w
danym miejscu w Sieci i ma do tego całkowite i nienaruszalne prawo. Autor może sobie nie życzyć,
aby jego tekst znalazł się w jakimś niekorzystnym kontekście lub z innych względów nie życzyć
sobie publikacji na jakiejś witrynie.
9. Zamieszczenie cudzego tekstu bez linka źródłowego (miejsca pierwotnej publikacji w Internecie),
zwłaszcza problem ten dotyczy "przytaczania" tekstów na różnych forach - moderatorzy nawet
największych forów niepomiernie więcej uwagi zwracają na to, aby nie przemknął się link innej
strony, niż na to, aby nie przepuszczać "wypowiedzi" polegających na wklejaniu cudzych tekstów
(zdarza się, że bez podania autora oraz linka źródłowego).
